Belli bir hastalığın gelişmesini hızlandıran etkenlere risk faktörü olarak tanımlanmaktadır. Meme kanseri gelişimini hızlandıran faktörlere meme kanseri risk faktörleri olarak adlandırılır. Tüm bu etmenler bazılarında dikkat deger ölçüde artmış risk faktörleri tanımlanmıştır. Bu artmış risk faktörlerine sahip kadınlara meme kanseri yüksek riskli kadın olarak adlandırılır.

Bir kadının yaşam boyu meme kanseri gelişmesi riski Batılı ülkelerde %12-13 (yani sekiz kadından biri yaşam boyu meme kanseri olacaktır) ülkemizde ise % 8-9 (ülkemizde kadınların yaşam boyu meme kanseri gelişmesi13 kadında 1) olarak bulunmuştur. Bu riskler kadında aynı değildir.  Meme açısından Yüksek riskli kadın her açıdan yakın izlem ve tedaviler yapılmalıdır. Meme kanseri Dünya Sağlık Örgütü tarafından (WHO) son yıllarda en sık görülen kanser türü olarak meme kanserini tanımlamıştır. Son derece yaygın olan bu durum dikkatlice incelenmelidir önlemler alınmalıdır.

Meme kanseri yüksek riskli kadın kimdir?

• Ailesinde birden fazla meme kanseri bulunması
• Ailesinde meme ve yumurtalık kanser olanlar
• Genetik gen bozukluğu (BRCA1-2 +) olanlar
• Hastaya göre hesaplanan yaşam boyu %20 den fazla meme kanseri gelişme
• Memeleri radyasyona maruz kalanlar  (10-30 yaşları arası)
• Meme kanseri tanısı alanlar
• Yapılan meme biyopsilerinde riskli patoloji (atipi vb.) saptananlar

Tanılana bu risk faktörlerin bulunması ve belirlenmesi önemlidir. Yapılacak işlemlerle yüksek riskli kadınlar kanser olmaları engellenmesi amaçlanmaktadır. Kanser gelişirse de erken tanının sağlanması ve hızlıca tedavi edilmesi istenir. Tüm bu çabalarla kadınların yaşam kalitesi artmakta, yükselmektedir.

Meme kanseri yüksek riskli kadınlarda risk azaltıcı teknikler

• Meme kanseri ve riski farkındalığın olması
• Tarama programları
• İlaç ile önleme
• Risk azaltıcı cerrahi işlemler

1. Meme kanseri ve riski farkındalığın olması: Hastalık veya risk sahibi kadınların herkesin olduğu gibi olayların farkında olması değerlidir. Bu şekilde yapılacak olan işlemlere ve sürece uyumu ve katkısı pozitif olacaktır. Yeterli farkındalık olmadan zaman zaman ihmaller ve unutkanlıklar olabilmektedir. Bu da riski arttırabilir.
   
   
2. Tarama programları:

• • Mamografik Tarama
  • Kendi Kendine Meme Muayenesi
  • Klinik meme muayenesi (Doktor tarafından)
  • MR tarama (Gerekli olan bazı durumlarda)

Meme kanseri taraması, erken tanı için en iyi yoldur. Erken tanı da meme kanserinden en iyi korunma yoludur. Elimizdeki gelişmiş tekniklere göre her kanserin erken bulunması henüz mümkün değildir ama mamografik tarama imkanlar dahilinde en iyi yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır. Daha iyi bir şey bulunana kadar bu avantajdan yararlanmalıyız.

Mamografik Meme kanseri Tarama

Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Dairesi Başkanlığı’nca yürütülen ulusal meme kanseri tarama programı kapsamında 40-69 yaş arasındaki kadınlara iki yılda bir mamografik tarama KETEM’ler tarafından yapılmaktadır. Bu tarama yaklaşımı ile meme kanseri olan kadınlarda ölüm oranını %20 azaltmıştır. Gelişmiş batı ülkelerinde 40 yaşından sonra 70 yaşına kadar her yıl mamografik meme kanseri taraması yapılmaktadır.

Mamografik tarama ne zaman yapılmalı?

Meme kanseri yüksek riskli kadınların 40 yaşından önce mamografik taramaya başlanabilir. Özellikle birinci derecede yakınlarında (annesi, çocuğu vb.) meme kanseri olanlar, radyasyona maruz kalanlar, BRCA1-2, P53 kanser genleri taşıyanlar ve yapılan meme biyopsilerinde atipi saptananlar gibi yüksek riskli hastaların taramaları daha erken yapılmaktadır. Annesinde meme kanseri olan (45 yaşında meme kanseri oldu ise) 10 yıl geriye gidilerek kızında 35 yaşında mamografik tarama yapılabilir. Meme kanseri genleri taşıyıcılar ise tarama yaşı 30 yaşında başlanmaktadır. Bu hastaların meme kanseri taraması meme MR ile yapılabilir.

Tüm bunların yanı sıra yüksek riskli kadınlarda en erken meme kanseri tarama yaşı 25 yaş olmalıdır. Meme yakınmaları nedeniyle doktor muayenesi yapılan kadınlarda 30 yaşından sonra mamografi çekilebilir. 30 yaşından küçük kadınlarım meme yakınma ve incelemesi meme Ultrasonu ile olmaktadır.

Meme mamografisi nedir?

Mamografi memenin X ışınlarıyla görüntülenmesine denilmektedir. Bu yöntem ile meme doktorunun muayene ile fark edilemeyen meme anomalilikleri ve olası meme kanseri erkenden tesbit edilmektedir. Çok yararlı ve yaşam kurtaran bir yöntemdir. Tarama mamografisi henüz hiçbir şikayeti olmadan yapılan meme mamografisine denir. Tüm bu işlemler meme radyologu tarafında titizlikle yapılmaktadır. Mamografik tarama ne kadar sürer? Klasik mamografi 10-20 dk ve dijital mamografi ise 5-10 dk sürmektedir.

Kendi Kendine Meme Muayenesi

Ülkemizde meme kanseri tanısı konulan kadınların %90’ı memesindeki kitleyi kendileri fark ederek meme doktoruna başvurmaktadır. Bu nedenle kadınların kendi kendilerine meme muayenesi yapmaları önemlidir. Mamaografik taramalara katılsa bile ara dönemlerde gelişebilecek olası kitlelerin tespit edilmesi açısından önemlidir. Kendi kendine muayenenin bir diğer yararı kadınların kendi vücutlarını tanıması ve meme kanseri konusunda duyarlılıklarının artmasını sağlamaktadır.

Kendi Kendine Meme Muayenesi Ne zaman yapılmalıdır?

Kendi kendine meme muayenesi, adet gören kadınların temizlendikten sonraki haftada veya adetin 8-10. günlerinde yapılmalıdır. Bu dönemlerde memeler en az hormonal etki zamanıdır. Menopozdaki kadınlar ise ayın belli günleri yapılması önerilir.  Kadınların 20 yaşlarından sonra kendi kendilerine meme muayenesi yapmaları değerlidir. Banyoda veya yatakta sag el ile sol meme, sol el ile sag meme kontrolü yapılır. Bu işlemlere koltukaltı da dahil edilmelidir. Koltukaltı daima meme muayenesinin bir parçası olarak değerlendirilmektedir.

Tüm bu işlemlerde olağan dışı bir durum gözlenir veya saptanır ise daha ileri değerlendirme için meme doktorunuza başvurmalısınız. Meme doktorunuz sorunu inceleyerek sizin kaygılarınızı giderecektir.

Klinik doktor meme muayenesi nasıldır?

Klinik meme muayenesi deneyimli meme doktorları tarafından uygun hastalara önerilmektedir. Bu muayene için özellikle 20 yaşından sonra 40 yaşına kadar üç yılda bir yapılması, sonrasında yılda bir yapılması önerilmektedir. Meme kanseri riskli kadınlarda bu daha sık aralarla yapılmalıdır. Bu işlem için meme doktor ziyareti yapılabilir.

MR ile tarama nasıldır?

Kadınların erken yaşlarında yani 20-40 yaşlarında meme yogunlugu yüksekliği nedeniyle momografinin değerliliği düşüktür. Bu dönemde gerekli olan hastalar meme MR ile tarama yapılabilir. Hemen belirtelim bu grup daha çok meme kanseri riski yüksek hastalardır.  Bazen ilaçlı (kontrastlı) MR gerekebilir

3. İlaç ile meme kanseri önleme (kemoprovensiyon): Bu yöntem ile meme kanseri gelişimini önliyecek ilaçlar kullanılmasıdır. Meme kanseri genellikle kadınlık hormonu olan Östrojene duyarlı tümörlerdir. Önlemede ise bu Östrojeni baskılayacak ilaç (tamoksifen) kullanılır. Bunun için hastaların yüksek riskleri tanımlandıktan sonra uygun hastalara hasta ile konuşularak belli bir süre (ortalama 5 yıl) ilaç kullanılır.
   
   

Yapılan araştırmalar İlaçla önlemenin (kemoprovensiyon) hastalarda yaklaşık olarak %50 oranında meme kanserinin gelişmesine engellediği gösterilmiştir. Bu ilaç kullanılmasın da bazı rahim vb. organlarda yan etkisi unutulmamalıdır.

4. Risk azaltıcı cerrahi işlemler

• Meme derisi koruyucu meme alınması
• Meme başı koruyucu meme alınması
• Meme kanserlilerde karşı memenin risk azaltıcı alınması
• İki taraflı risk azaltıcı yumurtalıkların alınması

Koruyucu (profilaktik) mastektomi

Memenin süt yapan bezeleri ve süt kanallarının çıkarıldığı fakat meme derisi ve meme başının korunduğu ameliyattır. Meme yerine silikon implant konur. Yüksek riskli kadınlarda uygulanır.

Deri koruyucu mastektomi

Meme dokusu ve meme başının çıkarıldığı sadece meme derisinin korunduğu ameliyat türüdür. Yüksek riskli kadınlarda uygulanır.

Meme başı koruyucu mastektomi

Bu ameliyatta memenin süt yapan bezeleri ve süt kanallar tümden çıkarılmaktadır. Meme derisi ve meme ucu korunmaktadır. Boşaltılan alan protez (silikon) implant ile doldurulmaktadır.

Risk azaltıcı cerrahiler ne zaman yapılmalıdır?

Bu konuda genel bir zamanlama tartışmalıdır. Genetik ailesel riski olan kadınlara 40 yaş civarında yapılması önerilmektedir. Yapılacak işlemler son derece önemli ve stratejiktir. Meme kanserinden korunma % 95’den fazla sağlanabilmektedir.

Yapılan ameliyatlar teknik, sonuç, uzun vadeler durumlar ayrıntılı olarak meme cerrahı ve hasta arasında konuşulmalıdır. Sürecin kadınlar tarafından iyi anlaşılması hastaların uyumu ve olası riskleri azaltacaktır. Bu konuları ayrıntılı olarak meme cerrahınız ile konuşmanızı önermekteyiz.

Komplikasyon oranları nasıldır?

Meme dokusunun alınması ameliyatı ve implant, öz doku ile onarımı majör cerrahi ameliyattır, geniş alanlarda ameliyat yapılmaktadır. Dolayısı ile komplikasyon oranları yüksek olur. Başlıca komplikasyon oranlarına bakacak olursak; kanama, seroma birikmesi, yara kenarlarında iyileşme sorunları, açılma olabilir. Bu tür hastalarda iltihap gelişme riski de vardır. Bu tür olgularda orta-uzun vadede yan etkiler görülebilir. Bu yan etkiler meme asimetrisi, implantta kayma, implant reddi, şekil bozuklukları olabilir. Bu olgularda uzun vadede ek olarak kötü yara izleri, skarları ve estetik sorunlar olabilir. Bu işlemlerin deneyimli meme cerrahları tarafından planlanıp yapılması önerilir. Meme cerrahınız sizi bu konuda ayrıntılı bilgilendirecektir.